توافقنامه ترکیه با اتحادیه اروپا به پاشنه آشیل مناسبات تبدیل می گردد، پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا یک توهم دیپلماتیک - وبلاگ پتول

به گزارش وبلاگ پتول، پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا گفت: توافقنامه پناه جویان نه تنها نمی تواند نقش تسهیل کننده و کاتالیزور در مناسبات ترکیه با اتحادیه اروپا ایجاد کند، بلکه می تواند به پاشنه آشیل روابط تبدیل گردد.

سعید خالوزاده استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا در گفت وگو با خبرنگار وبلاگ پتول، با اشاره به قدیمی بودن بحث عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا گفت: این موضوع از مدتها قبل سابقه دارد و برای ترکیه اهمیت زیادی داشته و طی دو دهه اخیر عملاً عضویت در اتحادیه اروپایی در رأس اولویتهای سیاست خارجی ترکیه قرار داشته است.

وی درخواست عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی را مربوط به دو دهه قبل دانست و اضافه نمود: ترکیه در سال 1995 رسماً از اتحادیه اروپایی درخواست عضویت نموده است. اتحادیه اروپایی بعد از مذاکرات متعدد نهایتاً در سال 2005 درخواست پیوستن ترکیه را پذیرفت و این کشور کاندیدای عضویت در اتحادیه اروپایی شد. بعضی از فصول مربوط به عضویت از سال 2005 تا الآن مورد بحث و گفت وگو قرار گرفته است. عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا یک موضوع ساده نیست و همواره بحثهای مختلف درباره آن انجام گرفته است. خیلی از کشورهای اروپایی معتقدند که ترکیه یک کشور آسیایی و مسلمان است؛ درحالی که اتحادیه اروپا بلوکی از کشورهای اروپایی و مسیحی است؛ لذا از نظر مسائل اجتماعی، فرهنگی و مذهبی نیازی به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی نیست.

این استاد دانشگاه سال 2023 را به عنوان یکصدمین سالگرد تشکیل جمهوری نوین، مقطع مدنظر ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا خواند و یادآور شد: ترکیه در حالی که سال 2023 را برای پیوستن به اتحادیه اروپایی در نظر گرفته است، شرایط کنونی به هیچ وجه به ما اجازه نمی دهد که فکر کنیم ترکیه در این قطع به عضویت اتحادیه اروپا در می آید. حتی بنده می خواهم بگویم که امروزه چشم انداز عضویت ترکیه در این اتحادیه بسیار دورتر از هر زمانی است و هیچ امیدی نمی توان به این ایده داشت.

وی در پاسخ به این سؤال که موانع اصلی عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا چیست؟ گفت: موانع زیادی در این زمینه وجود دارد. ذهنیتهای تاریخی یکی از این موانع به شمار می آید. عثمانی ها در یک مقطع خود را نماینده و خلیفه دنیا اسلام می دانستند که در آن، جنگ های صلیبی به مدت دویست سال و در هفت دوره به درازا کشید. این موضوع در ذهنیت مردم اروپا پای ترکیه امروز گذاشته شده است؛ لذا از این نظر آنها حاضر نیستند که ترکیه را در کنار خویش ببینند. علاوه بر آن جنگهایی در قرنهای شانزدهم و هفدهم در زمان سلاطین عثمانی رخ داد و عثمانی ها تا دروازه های وین و بوداپست لشکرکشی کردند.

پژوهشگر ارشد مطالعات اروپا با اشاره به اختلافات گوناگون مرزی و حقوق بشری بین ترکیه و اتحادیه اروپایی گفت: اختلاف نظر ترکیه با یونان بر سر مسائل مرزی و دریایی مانع دیگری در این زمینه محسوب می گردد. اختلافات ترکیه با قبرس نیز سد راهی برای این موضوع است. همچنین مباحث حقوق بشری از موانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپایی است. ترکیه امروزه به زندان وبلاگ پتول دنیا متهم است و از این نظر شرایط بدی دارد. نوع نگاه ترکیه به نمودها که آنها را ترکهای کوهستان نشین تلقی می نماید، این نگاه از طرف اتحادیه اروپا قابل قبول نیست. مجموعه ای از این عوامل به عنوان موانع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپایی مطرح است.

خالوزاده در پاسخ به این سؤال که چشم انداز توافق ترکیه و اتحادیه اروپا درباره پناهندگان چگونه ارزیابی می گردد؟ گفت: توافقنامه ای بین ترکیه و اتحادیه اروپایی پانزدهم مارس گذشته برای مدیریت پناه جویان منعقد شد. این توافقنامه از ابتدا بسیار لغزان و شکننده بود و هر یک از طرفین دنبال منافع خویش از این توافق بودند. امروزه آنطور که مشهور است نگاه طرفین نگاه یکسانی نیست و منافع مشترکی در این زمینه ندارند. ترکیه از این توافقنامه دنبال حل وفصل مسائل روابط دوجانبه خویش با اتحادیه اروپا از جمله لغو ویزا و مذاکرات جدید برای پیوستن به اتحادیه اروپا بود؛ ولی فرایند اجرایی این توافقنامه بسیار مشکل و با اختلاف نظرهایی روبرو بود تا جایی که بسیاری بر این باور بودند که این توافقنامه عملاً اجرایی نمی گردد و ترکیه همکاری لازم را به انجام نرسانده است. آنها معتقد بودند که بایستی این توافقنامه با ترکیه لغو و به عنوان نمونه با یونان منعقد گردد.

این کارشناس سیاسی توافقنامه اخیر و بحث پناه جویان را یکی از مسائل و چالشهای جدید در مناسبات ترکیه با اتحادیه اروپایی دانست و تأکید کرد: این موضوع ممکن است که به پاشنه آشیل روابط طرفین تبدیل گردد. این توافقنامه نه تنها نمی تواند نقش مثبت، تسهیل کننده و کاتالیزور در مناسبات ترکیه با اتحادیه اروپا ایجاد کند، بلکه می تواند به پاشنه آشیل روابط تبدیل گردد و عملاً سایر مناسبات طرفین را زیر سؤال برد.

این پژوهشگر در ادامه چشم انداز عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی را بسیار کمرنگ و مناسبات طرفین را بسیار چالش برانگیز و بحرانی خواند و بیان داشت: حتی این ذهنیت کم کم ایجاد می گردد که خود ترکها نیز از ایده پیوستن به اتحادیه اروپایی منصرف می شوند و به این باور می رسند که اروپایی ها آنها را نخواهند پذیرفت. این موضوع بیشتر از هر زمانی مطرح است؛ کما اینکه مدتی پیش دیوید کامرون، نخست وزیر وقت انگلیس اظهار نموده بود که شاید ترکیه بتواند سال 3000 به اتحادیه اروپایی بپیوندد. صدر اعظم اتریش نیز اخیراً اعلام نموده بود که موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا یک توهم دیپلماتیک است و ترکیه به هیچ وجه شرایط عضویت در این اتحادیه را ندارد و حتی بعضی از این کشورها خواهان ملغی کردن بحث عضویت ترکیه در اتحادیه اروپایی و کنار گذاشتن فرایند مذاکرات هستند. به نظر نمی رسد که ترکیه در آینده شانس پیوستن به اتحادیه اروپایی را داشته باشد.

وی در انتها با پاسخ به سؤال که آیا در صورت شکست توافق پناه جویان، گزینه های جایگزین غیر از یونان وجود دارد؟ گفت: این موضوع یک چالش در روابط طرفین به شمار می آید و در فرایند اجرایی خود با مسائل بسیار زیادی روبرو شده است. مسئله پناه جویان در فصل تابستان کمتر دیده می گردد؛ اما این موضوع دوباره با فرارسیدن فصل سرما به بحرانی برای کشورهایی اروپایی تبدیل می گردد؛ لذا کشورهای اروپایی درصدد هستند که با تشریک مساعی و اتخاذ مباحث مشترک راه حلی را در نظر بگیرند. از آنجایی که این مسئله موضوع چالش برانگیزی است، الآن نمی توان چشم انداز چندان جدید و مثبتی برای حل وفصل این مسئله در نظر گرفت.