فارس من، ارتقای اساتید راهنما با مقالات دانشجویان، وقتی مقاله اجباری اعتبار داوری سرانجام نامه دکتری را زیر سوال می برد - وبلاگ پتول

به گزارش وبلاگ پتول، به دلیل سیاست نظام آموزشی فعلی، انتشار مقاله برای فارغ التحصیلی دانشجوی دکتری همچنان الزامی است؛ یک استادیار در پژوهشی علمی با برشمردن معایب و مزایای چاپ اجباری مقاله، به این سوال که چرا مقاله نباید پیش ­نیاز دکتری باشد پاسخ داد.

به گزارش گروه علمی و دانشگاهی وبلاگ پتول، بعضی کاربران با ثبت سوژه در سامانه فارس من از مشکل دانشجویان دکتری در دفاع از رساله دکتری بدون مقاله گلایه نموده اند.

این کاربران عنوان نموده اند که صدها دانشجوی دکترای ترم 15 هستند و به دلیل نداشتن مقاله نتوانستند دفاع از رساله نمایند. راهکاری برای این منظور پیدا کنید.

وبلاگ پتول فارس پیگیری این سوژه را در دستور کار دارند و نظرات مسؤولان و کارشناسان متعددی را جویا شده اند.

مقاله نباید پیش احتیاج دریافت دکتری باشد

شریف مرادی استادیار پژوهشکده سلول های بنیادی، پژوهشگاه رویان در گفت وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی وبلاگ پتول اعلام نمود که در این باره، پژوهشی انجام داده است که به این سوال که چرا مقاله نباید پیش ­احتیاج دریافت دکتری باشد پاسخ می دهد.

در این پژوهش علمی تصریح شده است: دانشگاه ­ها و پژوهشگاه ­ها با وجود تفاوت ­های بسیار، در یک چیز مشترک هستند و آن هم مقاله محوری (publish or perish) است. انتشار مقاله برای بیشتر افراد دانشگاهی و غیر آن مزایای بسیاری دارد؛ دانشجویان دکتری هم از این مسئله مستثنی نیستند، چرا که می ­تواند احتمال بدست آوردن سمت دانشگاهی را برای آن­ها بیشتر کند. اما مسائل زمانی به وجود می آیند که دانشجویان دکتری برای فارغ التحصیلی خود، ملزم به انتشار مقالات شوند. دانشجویان دکتری بخش جدایی ­ناپذیر محیط دانشگاهی هستند و بیشتر ملزم می شوند که یک یا چند مقاله علمی قبل از دفاع از خاتمه­ نامه چاپ نمایند، این امر به ویژه در کشور ما ایران (و نیز بعضی کشورهای دیگر نظیر هند) صدق می نماید که دانشجویان باید بسته به دانشگاه، یک تا سه مقاله منتشرشده یا پذیرفته شده قبل از فارغ التحصیلی ارائه دهند.

موافقت یا مخالفت با مقاله اجباری؟

بحث ها و استدلال های زیادی هم له و هم علیه الزام چاپ مقاله به عنوان پیش شرط فارغ التحصیلی دانشجویان دکتری در بین اقشار مختلف دانشگاهی از جمله خود دانشجویان دکتری وجود دارد. هر چند الزام انتشار مقاله، متضمن داوری پروژه ­های دکتری توسط متخصصان خارجی است، اما داوری بیرونی لزوماً کیفیت کار را بالا نمی ­برد، چرا که این داوری می تواند جانبدارانه یا ناکارآمد باشد، الزام چاپ مقاله حتی می­ تواند اعتبار و حیثیت علمی هیات داوران خاتمه نامه را زیر سوال ببرد، زیرا عملا ارزیابی آن­ها تنها زمانی معتبر شمرده می گردد که قبل از آن، طرح تحقیقاتی و مقاله حاصل از آن توسط داوران مجلات پذیرفته شده باشد.

الزام به انتشار مقاله برای فارغ التحصیلی استرس دانشجویان را افزایش می دهد

به دلیل حجم بالای کاری، دانشجویان دکتری تحت استرس و فشار ذهنی و روانی قابل توجهی قرار دارند و الزام به انتشار مقاله برای فارغ التحصیلی می ­تواند این شرایط را بدتر کند. بعضی دانشجویان در صورتی که حقوق کمی دریافت نمایند یا حتی بدتر، چنانچه هیچ حقوقی دریافت ننمایند، ممکن است به شدت تحت فشار اقتصادی قرار بگیرند، به ویژه زمانی که به دلیل تاخیر گریزناپذیر در چاپ مقاله مجبور هستند فارغ التحصیلی خود را عقب بیاندازند. موضوعی که شخصاً آن را تجربه نموده ­ام و معتقدم تا اندازه بسیار زیادی در بین دانشجویان دکتری عمومیت دارد، آن است که بسیاری از این دانشجویان زندگی خود را از درآمد اندک حاصل از تدریس، ترجمه متون خارجی یا سایر مشاغل کم درآمد می گذرانند. اساتید راهنما ممکن است با این کار مخالف باشند، زیرا این امر دانشجویان را از تمرکز روی خاتمه نامه خود منحرف می­کند و تحت فشار باز هم بیشتری قرار می دهد. خاتمه دانشجویان ممکن است یک مقاله کم کیفیت را در یک مجله کم اعتبار و یا حتی در مجلات جعلی و اصطلاحا شکارچی چاپ نمایند که مقاله را بدون داوری دقیق و حساب شده، در قبال دریافت هزینه منتشر می­ نمایند.

اساتید راهنما نمی توانند زمان کافی را به دانشجویان دکتری اختصاص دهند

اساتید راهنما غالباً اولویت­ ها و مشغله ­های دیگری از جمله پیدا کردن بودجه، تثبیت صندلی خود (تبدیل شرایط، ارتقاء و غیره) و مسؤولیت های سنگین اجرایی و مدیریتی دارند، بنابراین بیشتر آن­ها نمی توانند زمان کافی را به دانشجویان دکتری اختصاص دهند. اساتید راهنما حتی ممکن است دانشجویان دکتری را در پروژه­ های جانبی درگیر نمایند تا آن پروژه ­ها را تسریع نمایند که این مسئله نیز فارغ التحصیلی آن­ها را به تاخیر می ­اندازد. بنابراین دانشجویان دکتری باید یاد بگیرند که به هر آنچه که تمرکز آن ها را از خاتمه ­نامه منحرف می­کند، نه بگویند. اما این رویکرد ممکن است گاهی سخت باشد، چرا که برخلاف اساتید راهنما، دانشجویان دکتری به شدت نسبت به پیغامدهای احتاقتصادی ناشی از نه گفتن به اساتید خود آسیب­ پذیرترند. بنده معتقدم که دوره دکتری دقیقاً زمانی است که افراد باید یاد بگیرند چگونه توازن سالم کار و زندگی را حفظ نمایند، زیرا فراگیری این مهارت بعداً سختتر است.

پیوند فارغ­ التحصیلی دانشجویان دکتری به چاپ مقاله منطقی نیست

دانشجویان دکتری باید به انتشار مقاله طرح دکترای خود پس از فارغ ­التحصیلی تشویق شوند (در صورتی که انتشار آن قبل از فارغ ­التحصیلی امکان­پذیر نباشد)، زیرا این نشان می­ دهد که آن­ها قادر به اجرای یک پروژه از ابتدا تا سرانجام و پیش برد رشته پژوهشی خود هستند. به هر حال، هنگام ارزیابی دانشجویان دکتری برای فراغت از تحصیل باید معیارهای دیگری مانند توانایی دفاع موثر از یافته های خود در حضور هیاتی از داوران باسواد و بی­ طرف یا فراوری یک محصول، خدمات یا کیت خاصی از طرح دکترای خود مورد توجه قرار گیرد. ممکن است موانعی در مقابل انتشار یک طرح دکتری در قالب مقاله قبل از فارغ التحصیلی وجود داشته باشد؛ به عنوان مثال، طرح دکتری برای تکمیل به زمان بیشتری احتیاج داشته باشد، توسط گروه های پژوهشی دیگر به واسطه رقابت طبیعی علمی به چاپ برسد، بعدتر معلوم گردد که به آن اندازه که در ابتدا تصور می شد، جذابیت علمی ندارد یا به جهت مالکیت معنوی (برای مثال، هدف خاتمه نامه دکتری فراوری یک محصول راهبردی خاص باشد) امکان چاپ ندارد، بنابراین منطقی نیست که فارغ­ التحصیلی دانشجویان دکتری به چاپ مقاله پیوند زده گردد.

برای دانشجویی که می ­خواهند در صنعت کار کند، انتشار مقالات حیاتی نیست

هم دانشجویانی که مایل به ماندن در دانشگاه هستند و هم دانشجویان علاقمند به پیگیری مشاغل صنعتی، هر دو باید مهارت­های زیادی را بیاموزند. بدیهی است برای دانشجویانی که می ­خواهند در صنعت کار نمایند، انتشار مقالات حیاتی نیست. اما من فکر می­ کنم همین مسئله باید برای دانشجویانی که می­خواهند موقعیت های دانشگاهی را دنبال نمایند نیز محقق گردد. آن­ها نیز باید مهارت ­های زیادی را بیاموزند، مهارت هایی که ایشان می توانند با یا بدون مقاله به مراکز و افراد استخدام نماینده عرضه نمایند. در ارزیابی یک متقاضی پسادکتری برای استخدام در آزمایشگاه، من در ابتدا لحن و محتوای ایمیل او را آنالیز می ­کنم، این که چه موفقیت ها و دستاوردهایی در رزومه او ذکر شده است (به عنوان مثال جوایز، پژوهانه و مقالات) و این که چه اساتیدی معرف او هستند تا شخصا با آن ها تماس بگیرم. سوالات اصلی که از معرف ها خواهم پرسید، این خواهد بود که آیا متقاضی باانگیزه، دارای ذوق، نکته­سنج، خلاق، دارای روحیه­ی کار تیمی و متعهد است؟ شخصیت و نگرش متقاضی به علم و جامعه چیست؟ داشتن شخصیت انسانی خوب و طرز تلقی مناسب اهمیت دارد، زیرا تغییر این مسائل سخت است. در مصاحبه از متقاضی می ­خواهم که یک سمینار (با استفاده از اسلاید یا وایت برد) ارائه دهد تا علاوه بر مهارت های ارائه، قدرت استدلال علمی متقاضی و نحوه برخورد وی با نقد علمی را ارزیابی کنم. به اعتقاد بنده، متقاضی باید با مهارت­ های مدیریتی (زمان، بودجه و پروژه ها) و ارتباطی (نوشتن، صحبت کردن و شبکه سازی) آشنا باشد. متقاضیانی که تجربه بین ­المللی دارند و می­دانند که چگونه جلسات و همایش ­ها را سازمان دهی نمایند، برایم جالب ­تر خواهند بود. فقط پس از این ارزیابی­ ها است که این سوال را مطرح کنم که چرا متقاضی هنوز هیچ مقاله ­ای از خاتمه ­نامه خود منتشر ننموده است (در صورتی که مقاله نداشته باشد).

چند توصیه برای ایامی که هنوز انتشار مقاله قبل از فارغ التحصیلی دکتری الزامی است

در شرایطی که به خاطر سیاست های دانشگاهی و موسساتی یا هر دلیل دیگری، انتشار مقاله قبل از فارغ التحصیلی دانشجویان دکتری همچنان الزامی است، من توصیه می­کنم که (1) پروژه­ های دکتری به دقت و بسیار حساب شده طراحی شوند، (2) به جای یک نفر به تیمی از پژوهشگران محول شوند (با نقش محوری دانشجوی دکتری)، (3) به مجرد این که معین شد پروژه به هر دلیلی جواب نمی دهد، به سرعت تصحیح یا حتی عوض گردد و (4) به صورت موثر توسط اساتید راهنما و سرپرست طرح هدایت و نظارت شوند.

اینجانب مطمئناً دانشجویان دکتری را تشویق به انتشار مقاله می ­کنم، اما فکر می­ کنم مضرات الزام چاپ مقاله برای فارغ ­التحصیلی دانشجویان دکتر به مراتب به مزایای آن می چربد، من هرگز یک دانشجوی دکتری را فقط بر اساس چاپ مقاله یا عدم وجود آن ارزیابی نمی ­کنم.

به گزارش فارس، در این باره مقاله ای را با عنوان مقاله نباید پیش­ احتیاج دریافت دکتری باشد در 18 مهرماه 1398 در مجله Nature Human Behaviour در راستای مسائلی که دانشجویان دکتری در سراسر جهان از جمله در ایران با آن روبرو هستند، منتشر نموده ام که مقاله از نشانی https://rdcu.be/bTWWi در دسترس است.

سرانجامی پیغام/